Lezersvraag: hoe is de Nederlandse monarchie ontstaan?

Geregeld klinkt de vraag hoe we in vredesnaam van de Oranjes af kunnen komen, maar de lezersvraag die ik onlangs in mijn mailbox aantrof, betreft precies het tegenovergestelde: hoe is de Nederlandse monarchie ontstaan? In deze blog lees je het antwoord.

Net zoals er bij de geboorte van een kind een zwangerschap van negen maanden komt kijken, ging er aan de geboorte van de Nederlandse monarchie ook een belangrijke periode vooraf. Aan het einde van de achttiende eeuw was ons huidige land verdeeld in zeven provinciën/gewesten. Misschien kun je ze nog opdreunen dankzij vroegere geschiedenislessen. De Heerlijkheid Friesland, het Hertogdom Gelre, het Graafschap Holland, de Heerlijkheid Overijssel, de Heerlijkheid Groningen, de Heerlijkheid Utrecht en het Graafschap Zeeland. Samen komen de zeven provinciën in opstand tegen de Spaanse overheersing. Aan het hoofd van ieder gewest staat een stadhouder, waarbij de familie Van Oranje al vanaf Willem van Oranje zeer goed vertegenwoordigd wordt.

Wanbestuur

In 1789 neemt de geschiedenis van Europa een scherpe bocht. De Franse monarchie wordt afgeschaft en Frankrijk wordt een republiek. De patriotten in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden volgen het gebeuren met veel interesse, want zij moeten ook niets weten van de macht van stadhouder Willem V. Zijn besluiteloosheid zorgt voor wanbestuur, zo menen ze. In 1795 pakken de patriotten – met behulp van de Franse troepen – de wapens op. Stadhouder Willem V vlucht naar Engeland. Een nieuwe periode wordt ingeluid met de komst van de Bataafse republiek.

Ontstaan Nederlandse monarchie

In de Bataafse republiek is de rust, reinheid en regelmaat ver te zoeken. Zeker op politiek vlak. Steeds meer laat het land zich beïnvloeden door Frankrijk. Als Napoleon Bonaparte in 1799 aan de macht komt – en zichzelf vijf jaar later uitroept tot keizer -, heeft hij wel oren naar dat kikkerlandje aan de kust. De Bataafse Republiek roept hij uit tot Koninkrijk Holland. Zijn broer, Lodewijk Napoleon, wordt in 1806 aangesteld als koning. Daarmee wordt ons land voor het eerst in de geschiedenis een monarchie. Het “feest” is maar van korte duur. Vier jaar later besluit de keizer het Koninkrijk Holland in te lijven bij Frankrijk en wordt zijn broer Lodewijk Napoleon afgezet.

Een brief voor de prins

Als Napoleon in 1813 de slag bij Leipzig verliest, trekken de Fransen zich terug uit Nederland. Dat zorgt opnieuw voor onrust, want wie heeft het nu voor het zeggen? De macht komt in handen van het Voorlopig Bewind, bestaande uit de heren Gijsbert Karel van Hogendorp, Frans Adam van der Duyn van Maasdam en Leopold van Limburg Stirum. Het driemanschap besluit de Oranjes op te trommelen. Stadhouder Willem V is weliswaar overleden, maar zijn zoon Willem Frederik vinden ze een goed alternatief. Het driemanschap stuurt Willem Frederik een uitnodigende brief en op 30 november 1813 arriveert de prins na vier stormachtige dagen op zee op het strand van Scheveningen. Op 1 december wordt hij uitgeroepen tot soeverein vorst, op 2 december aanvaardt hij dat “lot”.

Ontstaan van de eerste Oranje-monarchie in Nederland

Bij zijn eerste eedaflegging is Willem nog geen koning. Daarvoor vindt hij zijn land te klein. In 1815 bepaalt het Congres van Wenen dat de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden herenigd zullen worden. (Het huidige Nederland en België worden dus samengesmolten).) Willem Frederik kan de omvang van zijn nieuwe land wel waarderen en roept zichzelf uit tot koning. In 1815 wordt hij ingehuldigd. En zo komt Nederland – via een Franse prelude – aan een eigen monarchie.

Vanwege de leesbaarheid van de blog, ben ik vele zijwegen bewust niet ingeslagen. Heb je toch wat toe te voegen aan het verhaal? Plaats dan zéker een reactie. Samen weten we altijd meer!

Verder lezen?

Dat kan! Hier vind je een blog over de mode uit de tijd van Lodewijk Napoleon en Hortense.