Lezersvraag: hebben de Oranjes een geelgoud diadeem?

Er kwam weer een leuke lezersvraag binnen: hebben de Oranjes een geelgoud diadeem?

Voor ik antwoord geef op deze vraag, gaan we eerst even kijken naar de alternatieven. En dat zijn er nogal wat! Door de jaren heen heeft Máxima 17 verschillende diademen gedragen en dan heeft ze nog niet eens alle opties benut. Met name het grote pareldiadeem, de robijnen Mellerio en de diamanten bandeau zijn erg in trek.

Je ziet het al: geelgoud is bepaald niet favoriet. Het overgrote deel van de koninklijke diademen, zowel in Nederland als daarbuiten, zijn gemaakt van platina. Dit materiaal is wit en zeldzamer dan goud. Waarom wordt er dan zo vaak voor gekozen? Het is goed om te beseffen dat de meeste diademen al een paar decennia of zelfs eeuwen meegaan. De hoofdsieraden die Máxima draagt, heeft ze dus niet zelf uitgekozen. In de negentiende en twintigste eeuw was platina in de mode bij de elite, en dat zie je terug in de kluis van de Oranjes. Het overgrote deel van de juwelencollectie stamt uit de tijd van koningin Wilhelmina.

Geelgoud – een materiaal met karakter

Toch worden hedendaagse diademen ook negen van de tien keer uitgevoerd in platina. Diamanten en gekleurde edelstenen komen doorgaans mooier uit tegen een koele achtergrond. Geelgoud is een materiaal met karakter en dat kan botsen. Witgoud wordt daarentegen vaak geassocieerd met reinheid en puurheid. Waarden die aan het hof erg gewaardeerd worden. Daarnaast is platina ook duurzamer en sterker dan geelgoud. Aangezien koninklijke juwelen lange tijd mee moeten gaan, is dit geen onbelangrijk detail.

Maar als de Oranjes dan zoveel platina diademen hebben, is er in de kluis dan ook een lade gereserveerd voor een geelgouden exemplaar? Het antwoord zou vroeger ‘ja’ zijn geweest. Inmiddels is het een ‘nee’. Dat zit zo. Op 6 september 1898 werd Koningin Wilhelmina ingehuldigd in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Onder de gasten bevond zich een delegatie van de verschillende Indische vorstenhuizen, onder wie prins Mangkoe Negoro en prins Sosro Negoro van het sultanaat Koetei (Oost-Borneo). Al een week voor de inhuldiging overhandigden zij de nieuwe koningin op Paleis Noordeinde uit naam van sultan Mohammad Soleimann een bijzonder kostbaar en origineel geschenk; een gouden, met briljanten gemonteerd diadeem.

Geelgoud diadeem en haarkammen van schildpad

Het ontwerp van de firma Van Arcken bestond uit een hoofdband (een dubbele bandeau grec) met drie centrale ornamenten die bestonden uit hoog oplopende driehoeken. De gebruikte handmatig geslepen diamanten werden naar Aziatische maatstaven verwerkt: een minimaal verlies van materiaal (slijpsel) omdat het gewicht belangrijker was dan de vorm. Van Arcken besloot het diadeem zo te ontwerpen dat de grote ornamenten afzonderlijk te dragen waren. Daarvoor maakte hij fijne haarkammen van schildpad waarop de ornamenten bevestigd konden worden.

Links en rechtsboven: het oorspronkelijke diadeem. Rechtsonder:
Diverse elementen van de set, die nu worden gebruikt als broche, pendant en/of oorhangers. Foto: RVD 

Tijd voor wat nieuws

Helaas viel het diadeem niet in de smaak, want Wilhelmina is er publiekelijk nooit meer mee gezien. Koningin Juliana liet hem eveneens linksliggen. Of nou ja, linksliggen… in de jaren zestig werd het juweel opgebroken en vermaakt tot „scatter“ broches (de twee of drie gelijkvormige ornamenten tegelijkertijd opgespeld), oorclips (gemaakt van de matgouden, zesbladige bloempjes met kleine briljanten), collier-hanger, haarspeld en gesp (het centrale middelstuk) en oorhangers (de twee buitenste hoogoplopende driehoeken). Ook de hoofdband ontkwam niet aan de juweliershamer; hiervan werd een armband gecreëerd. Prinses Beatrix werd er in 1964 voor het eerst mee gezien.

Van links naar rechts: Beatrix met een Borneo-ornament als broche. Midden: De broche van de linkerfoto zien we hier als haarspeld. Rechts: Het ornament als pendant aan Beatrix’ parelcollier. 

Ook Máxima is er inmiddels mee gezien. Veel lof oogstte zij in 2012 tijdens het huwelijk van de Luxemburgse erf-groothertog Guillaume met Stéphanie de Lannoy. Máxima pakte deze dag uit met een opvallende creatie van NATAN en een zeer gedurfde hoed, gemaakt van fazantenveren door Fabienne Delvigne. Deze outfit werd gecompleteerd met de gehele Borneo set. Het centrale middenornament van het diadeem wist Máxima op een creatieve manier te dragen, ditmaal als een optisch ogende gesp.

Máxima met de oorhangers, optisch ogende taillegesp en armband. 

Ook Prinses Laurentien droeg het geschenk van de Sultan op een uiterst originele manier; tijdens de feestelijkheden voor de 70e verjaardag van de Noorse Koning Harald verscheen de prinses in een originele rood/gouden, Indische kaftan. Laurentien combineerde deze outfit passend met de 3 drie-hoekige ornamenten van het Indische diadeem, ditmaal gedragen als oorhangers en broche.

Laurentien en Máxima met elementen uit de Borneo-set.

Geen geelgoud diadeem voor de Oranjes

Sinds de jaren zestig is het antwoord op de lezersvraag dus ‘nee’. De Oranjes hebben geen geelgoud diadeem. Wel heeft Máxima in de afgelopen jaren enkele goudkleurige haardecoraties aan de collectie toegevoegd.

Verder lezen?

Dat kan. Edwin Fellner, die ook meeschreef met dit artikel, heeft onlangs een uitgebreid artikel geschreven over de smaragden armbanden van de Oranjes.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Edwin Fellner van Dutch Royal Jewels.