In Luxemburg droegen Máxima en Amalia beide Oranjejuwelen die te maken hebben met een juwelentrend uit de tijd van koningin Emma: diamanten sterren. Er kwamen veel lezersvragen binnen over de glimmers, dus daarom klom onze juwelenkenner Edwin in de pen. Hierbij een prachtig artikel over de fonkelende Oranjesterren.
In de negentiende eeuw fonkelden niet alleen de sterren aan de hemel, maar schitterden ze ook op de japonnen, diademen en ordelinten van koningen en keizerinnen door heel Europa. Het was de tijd van diamanten sterren: sieraden die niet alleen schitterden door vakmanschap, maar ook door symboliek.
Fascinatie
De heldere kometen van 1843 en 1882 (en enkele andere in de 19e eeuw) hadden een grote invloed op de mode en juweelontwerpen van die tijd. In 1843 verscheen een uitzonderlijk felle komeet, zichtbaar zelfs overdag. Deze komeet kreeg in Europa en Amerika enorm veel aandacht in kranten, schilderijen en de populaire cultuur. Mensen waren gefascineerd, want een komeet werd gezien als mysterieus en hemels. Die belangstelling voor het hemelgewelf sloot perfect aan bij de romantische gevoeligheid van het midden van de 19e eeuw.
Juweliers begonnen komeetvormige sieraden te maken; broches en haarspelden met een ster met een “staart” van diamanten of parels, die de beweging van een komeet voorstelde. Deze juwelen werden “shooting stars” of “comet brooches” genoemd. Vooral in Parijs, Wenen en Londen raakten ze razend populair tussen 1840 en 1860.
Opnieuw een komeet
Bijna veertig jaar later verscheen er opnieuw een spectaculaire komeet, zichtbaar in de herfst van 1882. Dat viel samen met de heropleving van hemelmotieven in de laat-Victoriaanse sierkunst. Modebladen, zoals The Queen en La Mode Illustrée, toonden opnieuw ster- en komeetvormige juwelen.
In deze periode ontwikkelden juweliers als Koch, Bapst, Mellerio en ook de Nederlandse hofjuweliers zeer verfijnde diamanten sterren en kometen, vaak op veertjes (en tremblant) zodat ze bewogen en twinkelden als echte sterren.
Sissi en Sophie
Keizerin Elizabeth (Sissi) van Oostenrijk droeg in 1862 als een van de eersten diamanten sterren in het haar. Ze liet zich in 1865 zelfs met deze sieraden portretteren door de populaire Duitse schilder Franz Winterhalter. Echter, Sissi was niet de eerste die zich met fonkelende sterren liet afbeelden: twee jaar eerder was het namelijk onze Nederlandse koningin Sophie die door de populaire hofschilder Winterhalter werd vereeuwigd met een diadeem met vijf zichtbare grote diamanten sterren (haar testament noemt zeven sterren) en een grote robijn in het midden, waarschijnlijk vervaardigd door de Duitse hofjuwelier Koch.
Koningin Sophie bezat een groot aantal van dergelijke juwelen, die zij droeg als broche of haarspelden. Na haar dood en via vererving kwam het sterrenjuweel terecht bij de zeer jonge Prinses Wilhelmina. Helaas is dit sterrendiadeem nooit meer publiekelijk gezien. Hoogstwaarschijnlijk heeft Koningin Emma het juweel laten demonteren om er vervolgens nieuwere en modernere juwelen voor Wilhelmina van te maken.
Emma en de diamanten sterren
Koningin Emma bezat ook een grote collectie diamanten sterren. Bij haar huwelijk met Koning Willem III in 1879 kreeg zij vijf diamanten sterren in verschillende groottes cadeau van de Vorst van Wied. Ook schijnt Emma op haar huwelijksdag sterren gekregen te hebben van haar schoonzus Groothertogin Sophie van Saksen-Weimar en de Koningin van Zweden. Welke exact geschonken werden, is helaas onbekend.
Wat we wel weten, is dat Koning Emma kort na haar huwelijk bij hofjuwelier Begeer een zeer eenvoudig montuur liet vervaardigen waarop de sterren gemonteerd konden worden. Deze versie is nooit openbaar gedragen. Maar enkele jaren geleden ontdekte ik in een archief in Den Haag een paar oude foto’s waarop het eenvoudige montuur met de sterren van Emma is gefotografeerd.
Diadeem met sterren
Dat Koningin Emma zeer gesteld was op diamanten sterren bleek wel toen zij van de huisdiamanten van het Huis van Oranje een nieuwe parure liet maken bij de Fabriek van Gouden en Zilveren Werken van Van Kempen & Zoonen in Voorschoten. Op het diadeem van deze majestueuze parure prijkten drie grote diamanten sterren. Of deze sterren speciaal voor dit juweel zijn gemaakt of dat deze sterren al in het bezit van Koningin Emma waren, is niet bekend. De parure is destijds weer gedemonteerd, maar het bovenstuk van het diadeem met de sterren werd behouden en schijnt nog in de Oranjekluis te liggen en te verstoffen.
Dat Koningin Emma mode- en trendbewust was, bleek wel aan de opdracht die zij in 1890 aan juwelier Van Kempen gaf om voor haar diamanten sterren die zij van de Vorst van Wied had gekregen, een tiara te ontwerpen. Uit de drie ontwerpen die Emma onder ogen kreeg, koos zij uiteindelijk het ontwerp dat ons vandaag de dag bekendstaat als het Harpendiadeem of Emma’s Rozettendiadeem. De opdracht werd door Van Kempen doorgegeven aan de Rotterdamse juwelier Jac. Vos & Co., die het diadeem voor fl. 50.000,- in december 1890 vervaardigde en vervolgens aan het Paleis afleverde. Koningin Emma en later Koningin Wilhelmina hebben regelmatig de sterrenversie van dit diadeem gedragen.
Amalia droeg in Luxemburg dit diadeem zonder de sterren.
Set 1: de sterren van de Vorst van Wied
Er zijn minstens drie sets diamanten sterbroches in het bezit van de Oranjes. De herkomst van elke set is niet geheel duidelijk, zoals hierboven al werd beschreven. De set die Emma als geschenk kreeg van de Vorst van Wied bevat vijf sterren: één grote ster met twaalf punten en vier kleinere tienpuntige sterren, allemaal in een open zetting, met een grotere centrale diamant. Deze set is gebruikt voor de diamanten tiara van Koningin Emma.
Máxima droeg drie sterren van deze set in Luxemburg. Niet op haar revers, maar in haar blonde lokken.
Set 2: vijf tienpuntige sterren
De tweede set bevat vijf tienpuntige gegradueerde sterren met een gesloten setting en een kleine diamant in het midden. Toen nog prinses Maxima , was het die op haar huwelijksdag in 2002 voor een verrassing zorgde: niet alleen haar prachtige bruidsjurk maakte indruk, maar ook haar huwelijksdiadeem zorgde voor opzien. We zagen op die dag een compleet vernieuwde versie en combinatie van Oranje juwelen. De diamanten sterren van de tweede set waren gemonteerd op het onderste gedeelte van het parelknoopdiadeem. De sterren waren bevestigd aan een gouden draadconstructie, zodat optisch het beeld ontstond van zwevende sterren. Het was ook dit diadeem met Emma’s sterren dat de Prinses van Oranje koos als haar eerste tiara-moment tijdens het galadiner voor Prinses Ingrid in Oslo op 17 juni 2022.
Set 3: (minimaal) 3 broches met 12 punten
En dan bestaat er nog een derde set van minstens 3 grote sterbroches met 12 punten, zonder centrale diamant, maar met een diamanten cirkel met daarin 9 kleinere briljanten als centraal element verwerkt. De herkomst van deze prachtige diamanten sterren is onbekend.
Sterren met parels
Als we nog wat dieper in de Oranjekluis duiken, vinden we nog meer juwelen in stervorm. Een paar jaar geleden ontdekte ik een mooie foto van verschillende kleinere Oranje juwelen, waaronder drie kleine diamanten stervormige broches met een parel in het midden. In de jaren vijftig en zestig werden deze kleine broches veelvuldig gedragen als oorbellen door Koningin Juliana en haar dochter prinses Beatrix. Vreemd genoeg zijn deze diamanten sterren sindsdien nooit meer gezien. De herkomst van deze kleine juweeltjes is helaas onbekend.
Ronde sterbroche
En alsof we nog niet genoeg sterretjes hebben gezien, bestaat er nog een diamanten broche met een ster. Op 13 mei 1888 plaatste Koning Willem III een gigantische bestelling aan juwelen bij de Parijse juwelier Mellerio. De koning wilde dat Koningin Emma over een juwelencollectie kon beschikken die bij haar status paste. Er werd van alles besteld: de robijnen parure, colliers, hoedpinnen, broches, diademen en armbanden. Een onderdeel van deze grote bestelling werd door Mellerio als volgt omschreven:
“1 bracelet souple étoiles brillants” en “1 broche ronde ornement centre étoile.”
Oftewel: een briljanten armband met sterren en een ronde diamanten broche versierd met een ster in het midden. Deze armband en broche behoren vandaag de dag nog steeds tot de juwelencollectie van de Oranjes. Prinses Laurentien wordt nog regelmatig gespot met Mellerio’s ronde diamanten sterbroche van Koningin Emma.
Diamanten sterren sieren al eeuwenlang de Oranjefamilie en blijven boeiend door hun geschiedenis en vakmanschap. Van Koningin Sophie tot Koningin Emma en verder naar Wilhelmina, Maxima en Amalia vertellen deze sterren hoe sieraden, mode en geschiedenis met elkaar verweven zijn. Hoewel sommige stukken verloren zijn gegaan of nooit volledig herleid kunnen worden, blijven de restanten en foto’s ons herinneren aan een tijd waarin een enkel sterretje een heel koninkrijk kon laten stralen.
Deze blog is geschreven door juwelenkenner Edwin Fellner. Edwin schrijft regelmatig op MKM over de juwelen van het Huis van Oranje-Nassau.
Wat een fijn blog weer. Ik ben geboren op 3 koningen dus sterren zijn echt m’n favorieten
Dat is leuk AnnekeM, kan mij voorstellen dat je dan nét wat meer hebt met sterren dan wij😉
Een zeer interessante blog. De koninklijke juwelen collectie is zo ontzettend imposant en wat een geluk voor ons liefhebbers dat Koningin Máxima er gretig gebruik van maakt, soms een beetje over the top, alhoewel, vergeleken met Koningin Emma eigenlijk best bescheiden, maar altijd met klasse.
Wat fijn dat Maxima zo van juwelen houdt en regelmatig iets afstoft dat ligt te wachten op een nieuw draagmoment!
De vorstinnen van ‘vroeger’, heerlijk gedateerde foto’s: helemaal volgehangen met juwelen en dat gecombineerd met een veelal norse blik :). Toenertijd was dit waarschijnlijk normaal.
Wat interessant allemaal weer! Bedankt voor de informatie Edwin. Wat zou ik graag is willen kijken in de kluis en zien wat er allemaal is en vooral wat is het verhaal achter het juweel. Zoals koningin Margrethe zo mooi zegt ‘Wij rekenen niet in karaten, wij rekenen in eeuwen’
Fantastisch interessante blog weer, wat een leesplezier.
De huidige generatie royals vind ik qua juwelen veel stijlvoller dan de generatie Emma, Wilhelmina en Juliana. Zie foto’s van Wilhelmina en Juliana in gala en je ziet zoveel verschillende stijlen juwelen bij elkaar dat het gewoon niet meer mooi is. Een collier of broche die totaal niet matchen met bijvoorbeeld een diadeem. Volgens mij was Beatrix de ‘eerste’ die veel ‘rustiger’ deed met juwelen en vooral keek naar of het bij elkaar paste in plaats van ‘zoveel als mogelijk’ dragen.
Dankjewel voor de informatie. Reuzeleuk om te zien en te lezen wat voor moois er is en hoe het gedragen kan worden
Wat een interessante informatie, erg leuk om te lezen. Veel dank.
Dank Edwin.
Heerlijk die sterren en de verhalen erachter!
Komende tijd geen gala-achtige events in de koninklijke agenda. In december wel.
Hartelijk dank Edwin voor een fantastisch duidelijke uitleg over de verschillende sterrensets; en wat zijn er veel! Maxima is een enthousiaste ‘juwelenkluisduiker’ en daardoor we zien lang ongedragen juwelen, waardoor ze weer gedocumenteerd kunnen worden. Het is interessant om te bekijken wat nu eigenlijk tot de stichting hoort – en dus bij het koninklijk huis blijft – en wat niet en wie houdt dat in de gaten? Zo heeft Maxima er behoorlijk wat bijgekocht en/of geschonken gekregen. Worden/zijn die juwelen ook onder gebracht in de stichting of vererven die straks en wordt daar dan wel belasting voor betaald? Ik ben benieuwd hoe dat geregeld wordt, er is zoveel gedoe omtrent de kunst en de belastingregelingen daaromtrent. Dankjewel hiervoor, reuze interessant!
“Juwelenkluisduiker”: ik vind ‘m geweldig🤣
Alle Juwelen die Máxima privé aanschaft of cadeau krijgt, zijn privé eigendom. Koningin Maxima mag zelf bepalen wat zij hier mee doet of wie deze juwelen later gaat erven. Dat geldt niet voor de geschenken van derden, die zij ontvangt in de functie van Koningin. Bijvoorbeeld:geschenken die Maxima krijgt bij staatsbezoeken. Deze geschenken worden in een koninklijke stichting ondergebracht. Wel behoudt Maxima het gebruiksrecht hiervan.
Dank weer voor je zeer uitvoerige uitleg Edwin.
Elke keer weer genieten van al die heerlijke “blingbling”😉👍🤩
Wordt er zo hebberig van😂
Bedankt weer voor de interessante uitleg. Inderdaad mooi de verschillende mogelijkheden om de juwelen te dragen en te combineren.
Wat heeft Maxima een roede plek bij haar rechter elleboog, gevallen of verbrandt?
Ziet er voor mij uit of ze gestoken is door een horzel of paardenvlieg.
Zou ook nog een tijgermug kunnen zijn (die geven bij mij giga rode plekken en bulten).
Ellendebeesten😖
Ontzettend interessant om te lezen. Er zit zoveel historie in de herkomst van de juwelen. Persoonlijk vind ik het mooist dat de juwelen op zoveel verschillende manieren gedragen kunnen worden en gedemonteerd tot een heel ander juweel.
Daar ben ik het helemaal mee eens lente-Tine.
Geweldig dat verschillende technieken voor zoveel draag mogelijkheden kunnen zorgen🤩