En wéér is het koningin Máxima die ons een grote verrassing heeft bezorgd! We wisten al dat onze Koningin de gehele Oranje-Nassau kluis regelmatig uitpluist naar (o.a. decennia ongedragen) juwelen die behoren tot het bezit van de koninklijke familie, maar de meest imposante, grootste en kostbaarste diamant uit de collectie bleef steeds maar weer in de koninklijke kluis liggen… Vandaag ook weer, maar het diadeem van de Stuart-set is wél terug in de openbaarheid!

We moesten er meer dan 40 (!) jaar op wachten, maar het is weer Máxima die een decennia ongedragen juweel herintroduceert. Sinds de feestelijkheden van Willem Alexander’s inhuldiging in 2013, werd langzaam de spanning rondom het "Stuart-diadeem" opgevoerd. Tijdens het afscheidsdiner van Koningin Beatrix in het Rijksmuseum verscheen prinses Laurentien met een vereenvoudigde en aangepaste versie van de grote diamanten strik-broche (devant de corsage), behorende tot de „Stuart set“. Ditmaal gedragen met Koningin Juliana’s grote peervormige aquamarijn als pendant aan de broche. Koningin Máxima volgde haar voorbeeld snel. Tijdens het staatsbezoek van het koninklijke paar aan Japan in 2014, droeg onze Koningin wederom de (tweevoudige) strik-broche, maar ditmaal zonder hanger.

Daarna moesten we nog 3 jaar wachten, voordat we een ander juweel uit deze set konden bewonderen, namelijk het collier. Tijdens het staatsdiner voor het Argentijnse presidentiële paar schitterde Máxima in maart 2017 onverwachts met het collier behorende tot deze set, gemaakt van de historische Oranje-Nassau huisdiamanten. Arendsogen onder ons konden tevens de zeldzame, trigonale geslepen diamanten herkennen, die onze koningin als kleine broche in haar taille droeg, gedemonteerd uit de grote diamanten devant de corsage.

Het wachten was nu op de terugkeer van het wereldberoemde diadeem met de 39,75 karaat (!) Holland/Stuart diamant…. Het wachten werd vandaag niet beloond, maar wel kregen we het diadeem van de Stuart-set te zien. In de vereenvoudigde versie, zoals op onderstaande tekening te zien is. 

Juliana met het diadeem: 

Nationaal Archief/RVD

Ook de oorstekers van vanavond komen van het diamant diadeem. 

Voor de geschiedenis van de zeldzame diamant die bij het diadeem hoort, moeten we eeuwen terug. Namelijk naar het jaar 1690. In het archief van het British Museum bevinden zich documenten, waaruit blijkt dat na de kroning van de Nederlandse Stadhouder Willem III en zijn echtgenote Mary Stuart II (1689) tot Koning en Koningin van Engeland, een grote, ongeslepen diamant aan de koningin werd aangeboden. Tot in 1690 onderhandelde een goede vriend van het koninklijk paar, Hans Willem Bentinck, 1e graaf van Portland namens de koningin over de aankoop van deze steen, die al eerder voor een bedrag van 30.000 pond was aangeboden aan een “buitenlandse prins”. Nadat men uiteindelijk overeenkwam dat de bewerking van de diamant het risico van de koper zou worden, deed Lord Portland als tussenpersoon een aanbetaling op deze “Grote Steen” van vierduizend pond. Uiteindelijk zou de verkoper, Sir William Langhorn van Barre & Company, een bedrag van 12.338 pond voor deze gigantische diamant ontvangen. Volgens de verkoper was de diamant bijzonder geschikt om er een perfect hart van te slijpen en dat deze dan het best tot zijn recht zou komen in een hoofd – of borstsieraad.(Devant de Corsage)

Uiteindelijk kocht Willem III in 1690 de grote ruwe diamant als cadeau voor zijn vrouw, Mary II van Engeland. De ruwe diamant werd in dat zelfde jaar nog, het hoogst waarschijnlijk in Amsterdam geslepen. Het resultaat was een peervormige roos geslepen diamant met een gewicht van 39,75 karaat. Deze “Stuart diamant” werd de centrale steen in een grote broche. Na de dood van Queen Mary II in 1694 gingen al haar bezittingen, waaronder haar sieraden naar haar man Willem III. In 1702 overleed de Nederlands/Engelse koning en werden de sieraden met inbegrip van de “Stuart” Diamant geïnventariseerd en keerden terug naar Nederland naar de nieuwe Prins van Oranje. De zus van Koningin Mary II, prinses Anna trachtte nog, via een rechtszaak, erkend te worden als rechtmatige erfgenaam van deze juwelen. Tevergeefs…. Vanaf deze tijd werd de diamant aangeduid als de „Holland“ diamant.

 De „Holland“ diamant en de daarbij behorende huisdiamanten bleven in het bezit van Het Huis van Oranje-Nassau. In 1784 werd tijdens een inventarisatie vastgesteld dat de kostbare diamant inmiddels omringd was met 22 kleinere briljanten. Jaren later, in 1801, werd de „Holland“ opnieuw gezet door de Londense juwelier Rundell & Bridge in opdracht van, de inmiddels naar Engeland gevluchte, Prinses Wilhelmina, echtgenote van Prins Willem V. Ditmaal verwerkt in een imposant collier. In 1815 was het Huis van Oranje weer in staat om hun heerschappij in Nederland te hervatten, ditmaal als Vorsten, en hun juwelencollectie verhuisde met hen mee…

De „Stuart/Holland“, inmiddels weer omgevormd  tot een agrafe (gesphaak), speelde weer een belangrijke rol in 1879. Koning Willem III hertrouwde met Prinses Emma van Waldeck Pyrmont en de familie juwelen kwamen weer tevoorschijn.  Er werd besloten de huisdiamanten (inclusief de Stuart/Holland diamant) een ander uiterlijk te geven. De Fabriek van Gouden en Zilveren Werken van J.M. van Kempen in Voorschoten kreeg de opdracht van deze diamanten een nieuwe parure te creëren. In 1882 liet Koningin Emma zich fotograferen in Londen, waar zij haar nieuwe parure, gemaakt van de kostbare „kroonjuwelen“ droeg. (zie foto Emma linksonder)

Nationaal Archief 

Dat Koningin Emma blijkbaar niet geheel tevreden was over de „van Kempen“ Parure blijkt wel uit het feit dat zij in 1897 hofjuwelier E. Schürmann & Co te Frankfurt de opdracht gaf deze wederom te demonteren. Voor haar dochter’s troonsbestijging in 1898, achtte zij het belangrijk dat Wilhelmina over een „koninginnen waardige“ parure kon beschikken. Schürmann verwerkte de Holland diamant in een nieuw, zeer imposant diadeem, die was opgebouwd uit onderdelen van de huisjuwelen. „Passend“ bij het diadeem, creëerde de hofjuwelier tevens een grote strik-broche (Laca) en een imponerend collier, gemaakt van stukken uit de huisdiamanten collectie. Vaak wordt deze set foutief aangeduid als de Stuart-parure. Schürmann creëerde weliswaar 3 stukken tegelijkertijd, maar qua stijl en ontwerp was het geen passende set. Tevens komen niet alle diamanten van Mary Stuart II. Tijdens de inhuldiging van Koningin Wilhelmina op 6 september 1898, verscheen deze geheel vernieuwde juwelenset voor het eerst in het openbaar, gedragen door de nieuwe, jonge Vorstin.

Hoewel de juwelenset speciaal voor haar werd gemaakt, heeft Koningin Wilhelmina de set maar zeer sporadisch gedragen, Zij heeft het diadeem en de devant de corsage tijdens haar inhuldiging en haar huwelijk in 1901 gedragen en terloops voor een staatsieportret. (zie foto Wilhelmina  boven) Wel was het Wilhelmina, die de diamant haar oorspronkelijke naam weer teruggaf, nl.: de Stuart. Deze naam was tot dat moment alleen in de Koninklijk Familie bekend en werd door Wilhelmina gekozen uit grote bewondering voor het Engels/Nederlandse koningspaar. Tevens zou er zich in het etui van het diadeem een door Wilhelmina geschreven briefje met gegevens over de diamant bevinden.

Het imposante collier bleef tijdens de regering van koningin Wilhelmina helaas buiten beeld, maar gelukkig kwam daar in 1948 verandering in. Op de vooravond van haar inhuldiging droeg Juliana namelijk de volledige set. Naar verluidt was ze dol op de diamanten Stuart set en inderdaad droeg ze de juwelen ook met regelmaat tot de jaren zeventig. Ze liet zich er tevens graag mee fotograferen voor officiële staatsieportretten. (zie foto Juliana boven) Na Juliana’s abdicatie werd de Stuart diamant en bijbehorende set niet meer gezien. 

Foto: RVD/Nationaal Archief 

Koningin Beatrix heeft nooit enig onderdeel van deze set gedragen. (misschien omdat het geheel te opzichtig was voor haar smaak?) We moesten dus meer dan 40 jaar wachten, voordat delen van de set het daglicht weer zagen. Met als voorlopig hoogtepunt het diadeem zonder de Stuart diamant.  

Noot van de redactie: Dit artikel is geschreven door Edwin Fellner: groot liefhebber van de juwelen van het Huis van Oranje Nassau. Dagelijks zoekt hij op het web naar informatie over de koninklijke juwelen.. Regelmatig schrijft Edwin over de koninklijke juwelen via ModekoninginMáxima.