Hoe heurt het? Deel 1: het belang van etiquette

Máxima’s leven is doordrenkt met geschreven en ongeschreven regels. In de serie ‘Hoe heurt het?’ duiken we daarom de etiquetteboeken in. Maar vandaag, bij de start van de serie, kijken we eerst nog even naar het nut ervan. Zit je klaar voor een leuke anekdote?

“Ik ben geen protocol-fetisjist.” Met deze woorden liet Willem-Alexander vlak voor zijn aantreden weten dat hij niet al teveel waarde hecht aan do’s en don’ts. En inderdaad, wie de koning zou aanspreken als Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander -wat niet correct is-, zou hij niet verblikken of verblozen. Toch zien we bij het functioneren van ons staatshoofd wel dat hij de inhoud van de etiquetteboeken kent. Maar goed ook, want hoewel veel mensen de regeltjes zien als een soort blok aan het been, zijn het eigenlijk hulpmiddelen. Dankzij de etiquette weet je immers precies waar je aan toe bent en welk gedrag gewenst is. De etiquette biedt dus duidelijkheid.

Koningin Margrethe zit ook in Team Etiquette: “Ik heb weleens het idee dat mensen protocol en etiquette zien als een grote draak die achter het moois van een paleis zweeft om je omver te stoten en op te eten als je je niet gedraagt. Maar in feite vertelt de etiquette ons wat wenselijk gedrag is als je mensen ontmoet. Je ouders welterusten wensen voor je naar bed gaat, opstaan voor een ouder persoon in de bus. Dát is de etiquette of protocol. Op het alledaagse niveau, altijd, en wij allemaal.”

De etiquette is er dus voor ons allemaal, maar de regels zijn niet in beton gegoten. De do’s en don’ts van honderd jaar geleden zijn vaak beduidend anders dan die van nu. In 1936 schreef Amy Groskamp bijvoorbeeld: “Wie volkomen aan de eisch der étiquette wil voldoen zal zich in het openbaar nimmer gearmd vertoonen, noch met een lid der eigen noch met een lid der andere sexe. Iets anders is het wanneer een jonge man een oude dame op straat den steun van zijn arm biedt. Verloofde paren, die zich strikt aan de regels der étiquette willen houden loopen in het publiek dan ook nimmer gearmd. Over de gewoonte om behalve arm in arm ook nog hand in hand te loopen kan beter gezwegen worden. Dit is strijdig met alle begrippen van goede vormen.”

De hoe heurt het’s bewegen dus met de tijd mee en als íemand de richting aan mag geven, dan is dat de koning wel. En als het gaat om damesmode natuurlijk de koningin. Passend bij haar functie zal ze wel altijd de verwachtingen en wensen van de omgeving in de gaten moeten houden -in Saudi Arabië draag je nu eenmaal iets anders dan bij een opening in eigen land-, maar aan de do’s en don’ts aan het Nederlandse hof mag zij zeker schaven.

Voor we morgen beginnen met een aflevering over de handschoen, wil ik graag nog een anekdote vertellen over koningin Wilhelmina. Gewoon om de zwaarte -of juist de lichtheid- van etiquette te benadrukken. In 1900 werd Paul Kruger, de president van Transvaal, uitgenodigd door de jonge koningin Wilhelmina. Niet gewend met de gebruiken van het Nederlandse hof, nam de boerenpresident tijdens het staatsbanket een slok uit het kommetje waar hij eigenlijk zijn vingers in kon opfrissen, het zogeheten vingerkommetje. De lakeien begonnen naar verluidt te grinniken en er waren wel meer aanwezigen die de onwetendheid lachwekkend vonden. Wilhelmina ontging dat niet en om de situatie voor haar gast te redden proostte ze met haar eigen vingerkommetje op de president en nam er volgens een slok uit. En dat is nu precies waar de etiquette voor staat: de ander respecteren.

PS. heb jij nog een vraag over do’s en don’ts? Stel hem hieronder, dan neem ik hem mee in de serie.